Narracja to niewątpliwie jeden z trudniejszych elementów projektowych.
Znajdowanie punktu zaczepienia i zgłębianie go poprzez narrację umożliwia szlifowanie wrażliwości projektowej i podejścia ukierunkowanego na badanie ( (research-driven design).
Kotwiczenie znaczeń
Nie bez powodu poprosiłem Was o rozpoczęcie projektu od pozyskania obrazów. Bowiem osobom o wrażliwości wizualnej analiza obrazu znacznie ułatwia gromadzenie spostrzeżeń w Szkicowniku.
Nawet pobieżna analiza obrazu, zwykle dowodzi, że fotografia (także ta o wyraźnych konotacjach) generuje sensy zbyt ogólne jak na potrzeby typowego komunikatu edytorskiego.
Przypominam, że podczas prezentacji o fotoedycji mówiłem o dwóch ważnych cechach fotografii: o jej nieuniknionej niekompletności i ogólnikowości. Oznacza to, że każde zdjęcie jest komunikatem wymagającym dookreślenia. Na etapie wstępnego budowania historii mają do tego służyć słowa kluczowe (keywords).
Według Barthesa – słowa „kotwiczą” w fotografii sensy niezbędne do tego, by odbiorca zinterpretował całą wiadomość zgodnie z wolą projektanta. Warto powtórzyć: mechanizm zakotwiczenia jest niezbędny aby trafnie ograniczyć wieloznaczność fotografii.
Słowa kluczowe bardzo często okazują się ostatecznie najlepszym budulcem dla tytułu i leadu.
Wrażenie | Chmura słów kluczowych
Wykorzystanie spostrzeżeń utrwalonych w formie słów umożliwia realizację projektu opartego na badaniu (research-driven design) i stanowi fundament dziennikarstwa wizualnego (visual journalism).
Początkowy brak wiedzy na wybrany temat sprzyja wydawaniu powierzchownych, szybkich sądów i ocen oraz wyciąganiu wniosków podyktowanych emocjami. Ten moment wrażeniowy jest paradoksalnie bardzo ważny bowiem pozwala na szybkie i bezbolesne powstanie chmury skojarzeń. (spontaniczność)
Selekcjonując tak powstałą chmurę haseł dokonujemy swoistej analizy semiotyki poszczególnych słów. To dobry moment aby zadać sobie serię pytań zasadniczych, które powinny stanowić siłę napędową każdej decyzji:
- „Czy zniekształcam treść?
- „Czy tłumię ją?”
- „Czy szanuję ją?”
- „Po co publikuję ten projekt?”
- „Jaka jest moja opinia?”
W ten sposób niepostrzeżenie przechodzimy z etapu wrażeniowego do etapu studyjnego.
Studium | Kontrolowany chaos
Istnieje duża szansa, że na etapie wrażeniowym pojawi się śmiały dowcip i zaskakujące skojarzenia. Ponieważ łatwo je zgubić podczas selekcji i łączenia obrazów ze słowami kluczowymi (budowa komponentów) potrzebne jest opanowanie kontrolowanego chaosu, który sprawi, że podtrzymamy pewną niedbałość ostatecznie odbieraną jako lekkość i świeżość.
Komponent | Mikro i makro
Komponent – słowo kluczowe + obraz (ujęcie mikro)
Komponent złożony z fotografii (symbolicznej) i słowa kluczowego (hasła) reprezentuje sens ogólny komunikatu i zazwyczaj ułatwia odbiorcy wizualną syntezę tekstu.
Nawet jeśli towarzyszące fotografii słowa kluczowe nie zapewnią dodatkowych informacji na temat (oglądanej na fotografii) sytuacji to na pewno powinny wzmacniać jej główne konotacje.
Należy pamiętać, że każdy przekaz edytorski jest strukturą opartą na tekście i fotografii:
- ustawionych w dowolnych proporcjach
- które nigdy nie są do końca tożsame.
Po łączeniu w ujęciu mikro, proces porządkowania przechodzi do makroskali – rozpoczynamy grupowanie komponentów. Otwieramy tym samym proces budowy narracji.
Narracja | Ścieżki czytania
Posługujcie się łączeniem i rozdzielaniem.
Zastosowanie obu działań umożliwia tworzenie ścieżek czytania, które w szerszym ujęciu są podstawą struktury narracyjnej.
Ścieżki czytania są pożądane nie tylko w obrębie sąsiadujących obiektów czy widzących się stron ale również w serii grup obiektów czy rozkładówek.
W klasycznych rozwiązaniach (gdy format publikacji to umożliwia a tak jest w naszym przypadku) ścieżki czytania grup obiektów zwykle podlegają większej lub mniejszej hierarchizacji.
Po sklasyfikowaniu fotografii i tekstów na kategorie niezbędna jest ich hierarchizacja, która odgrywa decydującą rolę w procesie wzmacniania zawartych w nich znaczeń (ilustracja obok). Dzięki niej można wskazywać odbiorcom znaczeniowe związki między sytuacjami i zdarzeniami, łączyć je w grupy lub wskazywać obecność ważnych różnic (polemika, budowanie opozycji).
Odpowiednie zróżnicowanie skali i lokalizacji zmusza do płynnego przeskakiwania od zaakcentowanych bodźców (np. większych niż pozostałe, ustawionych w większym świetle, oznaczonych wyróżniającą się barwą lub umieszczonych wyżej niż inne w obrębie kompozycji) do tych drugorzędnych w hierarchii. Oprócz naprowadzania odbiorcy na sedno problemu takie rozwiązanie posiada jeszcze jedną ważną cechę: napędza oko odbiorcy. Dodatkowo pozwala na ekonomiczne gospodarowanie przestrzenią.
I jeszcze parę słów o samej narracji.
Historia musi zacząć się od czegoś co sprawi, że odbiorca będzie chciał wspinać się pod górę. Taki początek wycieczki. Potem historia musi wykazywać konsekwencję aby utrzymać przez jakiś czas naszą uwagę. Najlepiej poprzez szablon: proces pytań i odpowiedzi (np. pokazujemy coś, co nie jest zwykłe lub typowe, a następnie pokazujemy coś pełniejszego lub jego bardziej kompletną wersję — odpowiedź). Ta zabawa z budowaniem pozornych opozycji musi mieć trafnie określony czas trwania i finalnie prowadzić do ujawnienia punktu zaczepienia naszej historii czyli konfliktu.
Dotknięcie sedna problemu oznacza, że odbiorca osiągnął wierzchołek góry, który stanowi punkt kulminacyjny historii — ale to nie jest koniec. Nie odcinamy odbiorcy nagle — nie zostawiamy go na szczycie. Zostawmy go z poczuciem satysfakcji, poczuciem spełnienia np. przenieśmy go do punktu wyjścia. Takie zamknięcie sprawi, że poczuje się jakby naprawdę osiągnął kres wycieczki. Ten kończący obraz może wywołać dowolny efekt: może dać mu nadzieję lub też może wzbudzić poczucie beznadziejności. Może sprawić, że poczuje, że ta historia wciąż trwa albo rozdział zostaje zamknięty.
Narracja | Konflikt
W zasadzie każda opowieść opiera się na konflikcie.
Najbardziej klasyczna struktura opowieści składa się z 5 części:
- początku (wstęp i ekspozycja),
- ujawnienia konfliktu podczas rozwijania akcji (zajęcie się problemem),
- kulminacji akcji (dotknięcie sedna problemu),
- spadku napięcia (naprowadzenie na rozwiązanie problemu)
- wyniku (sposób rozwiązania problemu) — denouement.
Narracja | Zderzanie
Seria (komponentów, rozkładówek) musi stanowić ciąg myślowy.
Spróbuj wyzwolić się z geometrii narzucanej przez komputer. Zastanów się jak wykonałbyś to zadanie np. przy użyciu kilku rzutników wyświetlając zdjęcia na ścianie. Eksperymentuj wykorzystując efekt powielania, obracania, nakładania, przenikania, kontrastu faktur. Następnie wyznacz limit adekwatności zastosowanych działań. Zaufaj sile błędu. Zastosowanie malarskiego gestu i nieskrępowanej ekspresji pozwoli na wejście w głąb materii obrazu a nie tylko ślizganie się po jego powierzchni.
Rzecz jasna „dialogowanie” może być oparte nie tylko na materiałach własnych lecz również na wykorzystywaniu archiwaliów i found footage (np. zderzenie dwóch fotografii: współczesnej i starej).
Narracja | Wątki poboczne
Podczas pracy z bohaterem nie wystarczy być dociekliwym. Ważne aby otaczać wielką pieczołowitością* każdy udostępniony skrawek informacji. Niejednokrotnie nawet te z dużym potencjałem pierwotnie wydają się błahe. Te skrawki będą z różnych szuflad – jedne będą intymne, z życia prywatnego, inne z życia zawodowego o charakterze racjonalnym – inne z kolei uniwersalne o charakterze „ogólnofilozoficznym”**.
Trzeba to wszystko posklejać. To oznacza stworzenie systemu klasyfikacji, który otworzy drogę do tworzenia ścieżek czytania. To jest moment kiedy należy być uważnym. Bowiem łatwo wówczas poddać się tendencji dosłowności interpretacji — stereotypy nie mogą opanować analizy informacji!
* Rejestracja wypowiedzi dygresyjnych, dopytywanie, realizacja obrazu niezogniskowanego centralnie na bohaterze itd.
** Te ostanie są często pretekstem do ekspansji mającej na celu pogłębienie merytoryczne i urozmaicenie formalne projektu poprzez wprowadzenie treści z „innych światów”.
Komponent | Czytelność formy
Zbadaj zarówno granice „przegrzania” lecz również „zubożania” komponentu obraz-litera.
Czytelność układu jest w tym momencie drugorzędna. Potrzeba uproszczenia i uczytelnienia ciekawego komponentu (np. o zbyt dużym stopniu skomplikowania) może być zrealizowana na dalszych etapach.
Jesteś na właściwych torach jeśli relacja między obrazem i słowem buduje dodatkową wartość.
Narracja | Mapa percepcji
Znalezienie i nazwanie punktu zaczepienia jest trudne gdy problem jest ukryty głęboko. Z pomocą przychodzi mapa percepcji. Ta technika, która mapuje (pozorne) opozycje i buduje polemikę jest znakomitym wstępem do wydobywania problemu na światło dzienne.
Rozwiń jeżeli potrzebujesz inspiracji odnośnie naniesienia na mapę przykładów przeciwstawnych określeń:
Atrybuty
Intymny / Z dystansem
Szerokie spojrzenie / Wąskie spojrzenie
Wygodny / Niewygodny
Elegancki / Funkcjonalny
Nowoczesny / Tradycyjny
Dużo odmian / Ograniczona różnorodność
Innowacyjny / Konserwatywny
Popularny / Niszowy
Męski / Kobiecy
Ekscytujący / Nudny
Kosmopolityczny / Lokalny
Bezpieczny / Niepokojący
Kolorowy / Monochromatyczny
Delikatny / Szorstki
Twardy / Delikatny
Złożony / Prosty
Empatyczny / Obojętny
Dojrzały / Dziecinny
Zabawny / Poważny
Otwarty / Zamknięty
Słodki / Kwaśny
Dla wszystkich / Selektywny
Dynamiczny / Powolny
Duży / Mały
Profesjonalny / Amatorski
© Marek Knap 2019 | take it easy | get serious
Pracownia grafiki edytorskiej 